Thực đơn
Chiến tranh Xô–Đức Mặt trận hậu phương - Sản xuất quân sự của Đức và Liên XôXét về nguồn lao động, có vẻ Liên Xô chiếm ưu thế hơn so với Đức (năm 1940, dân số Liên Xô là khoảng 170 triệu, còn Đức là gần 80 triệu). Nhưng vào năm 1941 và đầu 1942, Đức đã đánh chiếm được một vùng lãnh thổ rộng lớn của Liên Xô, hàng chục triệu người Liên Xô đã chết hoặc chịu sự chiếm đóng của Đức. Đức cũng huy động rất nhiều lao động cưỡng bức từ các nước bị chiếm đóng (Pháp, Ba Lan, Tiệp Khắc...). Sau khi tính toán các yếu tố này, Đức mới là bên chiếm ưu thế về lực lượng lao động (năm 1942, Liên Xô có 7,2 triệu công nhân, trong khi Đức có 16,2 triệu công nhân), và ưu thế này duy trì cho tới cuối năm 1944. Đức cũng không bị thiếu tài nguyên như hồi thế chiến 1, vì họ có thể lấy từ các nước bị chiếm đóng. Tuy nhiên, cuối cùng Liên Xô lại sản xuất được nhiều vũ khí hơn so với Đức, sự khác biệt đó là do chiến lược sản xuất của mỗi bên quyết định.
Chiến thắng của Liên Xô dựa rất nhiều vào khả năng của ngành công nghiệp chiến tranh hoạt động hiệu quả hơn nền công nghiệp Đức, mặc dù Liên Xô phải chịu sự mất mát to lớn về dân số và đất đai trong năm 1941. Các Kế hoạch 5 năm của lãnh tụ Iosif Stalin trong những năm 1930 đã dẫn đến nền đại công nghiệp to lớn ở Urals và Trung Á, và đưa Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp thứ 2 thế giới. Năm 1941, các chuyến tàu vận chuyển quân sự đã được sử dụng để sơ tán hàng nghìn nhà máy từ Belarus và Ukraine cùng 8 triệu dân đến nơi an toàn cách xa quân Đức. Một khi các cơ sở này đã được tập hợp lại ở phía đông của dãy Urals, các công nhân Liên Xô bắt tay ngay vào sản xuất với cường độ 24/24 giờ.
Bởi quy mô cực kỳ lớn của chiến tranh tổng lực, cả Liên Xô và Đức đều phải huy động hàng chục triệu nam giới nhập ngũ, do vậy lực lượng lao động của mỗi quốc gia đều sụt giảm, trong khi việc cung cấp vũ khí cho mặt trận cần phải tiến hành liên tục. Để giải quyết tình trạng thiếu lao động, cả hai bên đi theo 2 hướng khác nhau:
Trong việc tổ chức sản xuất, người Đức đã mắc phải một số sai lầm lớn[70]:
Ngược lại với Đức, việc hoạch định sản xuất của Liên Xô đạt hiệu quả rất lớn:
Vì những lý do trên, mặc dù Đức huy động lực lượng lao động lớn gấp đôi và sản xuất ra nhiều nguyên vật liệu hơn (than đá, quặng sắt...), song nhờ chiến lược tổ chức sản xuất hiệu quả hơn, kể từ năm 1943, Liên Xô đã vượt qua Đức trong số lượng sản xuất quân sự (năm 1943, Liên Xô sản xuất 24.089 xe tăng và pháo tự hành, trong khi Đức là 19.800). Để đảm bảo tốc độ sản xuất, Liên Xô từng bước nâng cấp các thiết kế hiện có, và áp dụng quy trình sản xuất đơn giản và tinh tế để gia tăng sản xuất (tiêu biểu như xe tăng T-34, 53.000 xe đã được sản xuất liên tục suốt chiến tranh, nhờ cải tiến liên tục mà xe ngày càng rẻ trong khi sức mạnh ngày càng tăng). Trong khi đó, ngành công nghiệp Đức đi theo hướng khác, họ liên tục tạo ra các thiết kế mới, ngày càng mạnh mẽ nhưng cũng ngày càng đắt tiền như xe tăng Panther, Tiger I hay Elefant. Người Đức có xu hướng "ưu tiên chất lượng hơn số lượng", kết quả của chiến lược này là Đức có những vũ khí mạnh mẽ, tính năng cao nhưng cũng rất tốn kém, khó có thể sản xuất nhiều để bù đắp cho tổn thất (ví dụ như xe tăng Tiger II có vỏ giáp và hỏa lực rất mạnh, nhưng xe rất đắt nên chỉ sản xuất được gần 500 chiếc).
Về trợ giúp từ bên ngoài, phía Liên Xô nhận được viện trợ (khoảng 9,8 tỷ USD) từ Anh, Mỹ, lượng viện trợ này chiếm 4% tổng lượng sản xuất của Liên Xô. Trong khi đó, phía Đức cũng nhận được sự hỗ trợ rất lớn về nhân công và nguyên liệu từ các nước phe Trục (Hungary, Bulgari, Romania, Pháp Vichy...). Ví dụ, khoảng một nửa lượng dầu mỏ mà Đức sử dụng là do Romania cung cấp.
Year | Than đá (triệu tấn) | Thép (triệu tấn) | Aluminium (ngàn tấn) | Dầu (triệu tấn) | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Đức | Liên Xô | Đức | Liên Xô | Đức | Liên Xô | Đức | Liên Xô | Italia | Hungary | Romania | Nhật Bản | |
1941 | 483.4 | 151.4 | 31.8 | 17.9 | 233.6 | – | 5.7 | 33.0 | 0.12 | 0.4 | 5.5 | – |
1942 | 513.1 | 75.5 | 32.1 | 8.1 | 264.0 | 51.7 | 6.6 | 22.0 | 0.01 | 0.7 | 5.7 | 1.8 |
1943 | 521.4 | 93.1 | 34.6 | 8.5 | 250.0 | 62.3 | 7.6 | 18.0 | 0.01 | 0.8 | 5.3 | 2.3 |
1944 | 509.8 | 121.5 | 28.5 | 10.9 | 245.3 | 82.7 | 5.5 | 18.2 | – | 1 | 3.5 | 1 |
1945[73] | – | 149.3 | – | 12.3 | – | 86.3 | 1.3 | 19.4 | – | – | – | 0.1 |
Năm | Số xe tăng và pháo tự hành sản xuất được | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Liên Xô | Đức | Italian | Hungary | Romania | Nhật Bản | |
1941 | 6.590 | 5.200 (chưa kể pháo tự hành)[74] | 595 | – | – | 595 |
1942 | 24.446 | 9.300 (chưa kể pháo tự hành)[74] | 1,252 | 500 | – | 557 |
1943 | 24.089 | 19.800 | 336 | 105 | 558 | |
1944 | 28.963 | 27.300 | – | 353 | ||
1945[73] | 15.400 | Không rõ | – | – | – | 137 |
Năm | Số lượng máy bay sản xuất được | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Liên Xô | Đức | Italia | Hungary | Romania | Nhật Bản | |
1941 | 15.735 | 11.776 | 3.503 | – | 1.000 | 5.088 |
1942 | 25.436 | 15.556 | 2.818 | 6 | 8.861 | |
1943 | 34.845 | 25.527 | 967 | 267 | 16.693 | |
1944 | 40.246 | 39.807 | – | 773 | 28.180 | |
1945[73] | 20.052 | 7.544 | – | – | 8.263 |
Năm | Lao động trong nước | Lao động từ nước ngoài | Lao động công nghiệp | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Liên Xô | Đức | Liên Xô | Đức | Tổng số lao động của Liên Xô | Tổng số lao động của Đức | |
1941 | 11.000.000 | 12.900.000 | Không | 3.500.000 | 11.000.000 | 16.400.000 |
1942 | 7.200.000 | 11.600.000 | 50.000 | 4.600.000 | 7.250.000 | 16.200.000 |
1943 | 7.500.000 | 11.100.000 | 200.000 | 5.700.000 | 7.700.000 | 16.800.000 |
1944 | 8.200.000 | 10.400.000 | 800.000 | 7.600.000 | 9.000.000 | 18.000.000 |
1945[73] | 9.500.000 | – | 2.900.000 | – | 12.400.000 | – |
Lãnh tụ Liên Xô là Iosif Stalin đã tổng kết rằng thắng lợi của Liên Xô có nguyên nhân rất quan trọng là nhờ sự thắng lợi trong việc tổ chức sản xuất. "Mặt trận hậu phương" được ông đánh giá có vai trò quan trọng ngang với những chiến dịch lớn nhất trong chiến tranh[76]:
Kinh nghiệm lịch sử, các quy luật chung tiến hành chiến tranh dạy rằng không một quốc gia nào có thể chịu đựng nổi sự căng thẳng to lớn ấy, vì sẽ không còn người để làm việc trong các xí nghiệp, nhà máy, không còn người trồng trọt lúa mì để bảo đảm cho nhân dân và cung cấp cho quân đội mọi thứ cần thiết. Các tướng lĩnh của Hít-le được nuôi dưỡng bởi các giáo điều của Clausewitz và Moltke nên không thể hoặc không muốn hiểu đến tình hình đó. Kết quả là bọn Hít-le đã tự phá hoại đất nước của chúng, mặc dù bọn chúng đã bóc lột tới hàng trăm nghìn người lấy ở các nước bị chiếm đóng...Thế còn ở hậu phương? Lẽ nào lãnh đạo những nước khác có thể làm trọn những điều mà những người Bôn-se-vích đã làm? Họ đã chuyển nguyên cả xí nghiệp, nhà máy ngay trước mũi súng quân thù tới các vùng hoang vu ở Pô-vôn-giê, ở ngoại Uran, ở Siberia. Trong những điều kiện hết sức khó khăn như thế mà chỉ trong vòng một thời gian ngắn, họ đã ổn định được sản xuất và cung cấp mọi thứ cần thiết cho tiền tuyến! Đất nước chúng ta lại đào tạo nên các tướng lĩnh và nguyên soái về dầu hỏa, luyện kim và vận tải, chế tạo máy móc và về nông nghiệp. Cuối cùng, chúng ta còn có cả những thống soái về khoa học... Hàng trăm ngàn người đã bị chở sang nước Đức, thực ra đã biến thành nô lệ làm việc cho Hít-le. Song, Hít-le vẫn không thể bảo đảm cung cấp đủ cho quân đội của chúng. Còn nhân dân của chúng ta thì đã làm nên những công việc tưởng chừng như không thể làm nổi, đã lập nên chiến công vĩ đại. Đó là kết quả hoạt động của những người cộng sản trong công cuộc xây dựng Nhà nước Xô-viết và giáo dục con người mới... Đấy, lại thêm một nguyên nhân thắng lợi nữa của chúng ta, các đồng chí thấy không!Thực đơn
Chiến tranh Xô–Đức Mặt trận hậu phương - Sản xuất quân sự của Đức và Liên XôLiên quan
Chiến tranh thế giới thứ hai Chiến tranh Việt Nam Chiến tranh thế giới thứ nhất Chiến tranh Pháp – Đại Nam Chiến dịch Điện Biên Phủ Chiến tranh biên giới Việt–Trung 1979 Chiến tranh Pháp–Phổ Chiến tranh Đông Dương Chiến tranh biên giới Việt Nam – Campuchia Chiến dịch Hồ Chí MinhTài liệu tham khảo
WikiPedia: Chiến tranh Xô–Đức http://www.amazon.com/Struggle-Europe-Turbulent-Co... http://www.axishistory.com/index.php?id=3631 http://www.borodulincollection.com/war/index.htm http://cgsc.cdmhost.com/cgi-bin/showfile.exe?CISOR... http://www.feldgrau.com/WW2-Germany-Soviet-Militar... http://books.google.com/books?id=00fCzJKt1QMC&pg=P... http://www.history.com/news/history-lists/8-things... http://opoccuu.com/m3-lee.htm http://www.time.com/time/printout/0,8816,791211,00... http://ww2stats.com/cas_ger_var_wvw.html